به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، پنجمین پیش نشست همایش بین المللی حقوق بین الملل و مخاصمات مسلحانه در منطقه با موضوع بررسی تحولات افغانستان از منظر حقوق بشردوستانه بین المللی به صورت وبینار برگزار شد. این پیش نشست به همت دانشگاه قم و با همکاری انجمن علمی حقوق بین الملل واحد خواهران این دانشگاه برگزار شد.

حجت الاسلام عبدالحکیم سلیمی عضو هیأت علمی جامعة المصطفی العالمیة در این نشست گفت: افغانستان یکی از کشورهایی است که  بیشترین آسیب ها را از تجاوزهای نظامی دیده است.

وی ادامه داد: در عصر حاضر حقوق بشردوستانه جایگزین حقوق جنگ شده است؛ عملکرد دولت ها و نیروهای نظامی در حقوق بشردوستانه مورد واکاوی قرار می گیرد.

حجت الاسلام سلیمی با تأکید بر کنوانسیون های متعدد با موضوع حقوق بشردوستانه، عنوان داشت: طالبان باید حساب غیرنظامیان افغانستان و مردم عادی را از نظامیان این کشور جدا کند؛ این تفکیک هم بر اساس اسلام و هم مورد تأکید نهادهای بین المللی است.

دکتر محمدصالح تسخیری مدرس حقوق بین الملل دانشگاه قم سپس به لزوم حمایت از حقوق و اموال فرهنگی کشورها در پرتو حقوق بشردوستانه پرداخت و گفت: حقوق بشردوستانه به چند دسته تقسیم می گردند که یکی از آن ها حقوق زبانی است.

وی افزود: حقوق زبانی در مورد کشورها و اقلیت هایی است که زبان بومی خود را دارند اما تعداد جمعیت زیادی با آن زبان ها تکلم نمی نمایند.

مدرس دانشگاه قم آنچه را که به طور کلی در مورد حقوق بشر مطرح می شود، مربوط به مناسک مذهبی و حقوق زبانی اقلیت های مختلف دانست و گفت: علاوه بر اینها، حراست از میراث فرهنگی کشورها نیز از دیگر شاخه های حقوق بشر است.

تسخیری با اشاره به اینکه اموال فرهنگی در کنوانسیون لاهه عبارتند از اموال فرهنگی که برای فرهنگ یک ملت مهم به شمار می آید افزود: این اموال شامل ابنیه، مکتوبات و پناهگاه ها هستند.

وی گفت: تعهد دولت تجاوزگر نسبت به اموال فرهنگی کشور مورد تهاجم یکی دیگر از حقوق بین المللی مدنی می باشد که در کنوانسیون لاهه آمده است.

مدرس دانشگاه با تأکید بر فرهنگی بودن رفتار طالبان عنوان داشت: طالبان عنصری بوده که از سوی آمریکا و عربستان به وجود آمده اما رفتار آن فقط بر اساس مذهب نیست؛ جنگ بین پشتون ها و فارسی زبان ها در طول تاریخ افغانستان سابقه بلندی دارد.

دکتر عباسعلی عظیمی شوشتری عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام در بیان حقوق دوستانه قابل اعمال در وضعیت افغانستان اظهار داشت: به طور کلی دو دسته مخاصمات داریم؛ یکی از آن ها مخاصمات مسلحانه بین المللی است که مصداق اصلی کنوانسیون های چهارگانه ژنو هستند.

وی افزود: مخاصمه ایران و عراق و بخش اول مخاصمه آمریکا و افغانستان یعنی تا قبل از روی کار آمدن حامد کرزای را می توان از مصادیق مخاصمات مسلحانه بین المللی دانست.

عظیمی خاطرنشان کرد: دسته دوم مخاصمات به صورت مسلحانه، طولانی مدت و بین نیروهای مسلح دولتی و نیروهای یک یا چند گروه مسلح و یا فقط بین چند گروه مسلح در یک کشور رخ می دهند.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام بیان داشت: مخاصمات مسلحانه غیربین المللی هم مانند مخاصمات مسلحانه بین المللی در پروتکل الحاقی دوم آمده اند.

وی گفت: از نگاه اسلام، مخاصمات داخلی اهمیت بیشتری دارند و افراد شرکت کننده در آن ها مبارز شناخته می شوند؛ در اینجا حقوق و تکالیفی برای مبارزین و غیرمبارزین وضع شده و اعمال می گردد.

عظیمی شوشتری اظهار کرد: از ابتدای حمله به افغانستان تا زمان تشکیل دولت حامد کرزای مخاصمه بین المللی بین آمریکا و افغانستان شکل گرفت.

عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق علیه السلام خاطرنشان کرد: بر اساس مقررات کلی بین المللی، پروتکل الحاقی دوم و قوانین داخلی کشورها در صورتی که دادگاه بین المللی برای بررسی جرائم کسانی که مرتکب خطا و جنایت شده اند تشکیل نشود باید خود آن دولت های پیروز به این گونه موارد رسیدگی نمایند.

عظیمی شوشتری بیان داشت: دولت طالبان اول با دولت طالبان جدید قابل ارتباط است؛ چرا که در برخی سخنرانی های فرماندهان آن از بعضی اقدامات طالبان اول دفاع می شود.

دکتر مصطفی فضائلی عضو هیأت علمی دانشگاه قم در ادامه این نشست به ایراد سخن پرداخت و در تشریح پدیده تروریسم گفت: مسئله تروریسم بسیار دیرینه و دارای سابقه ای تاریخی است.

وی افزود: امروزه همه می دانیم که جنایات تروریستی ممکن است از سوی دولت ها نیز اتفاق بیفتد.

فضائلی خاطرنشان کرد: تروریسم در دو قالب داخلی و بین المللی را در عصر حاضر مشاهده می کنیم؛ تروریسم بین المللی لزوماً به این معنا نیست که حتماً از سوی عناصر خارجی اتفاق بیافتد؛ نقض تعهدات بین المللی حتی از سوی دولت ها و در اثر مخاصمات داخلی می تواند از مصادیق تروریسم به شمار آید.

عضو هیأت علمی دانشگاه قم تروریسم دولتی را از مصداق های نقض تعهدات بین المللی دانست و گفت: در مورد قتل خاشقچی دولت عربستان مرتکب تروریسم دولتی شد.

فضائلی اظهار کرد: عملیات تروریستی اگر در بستر مسلحانه بین المللی و یا غیربین المللی واقع شود بسته به میزان و نوع خسارات آن می تواند مصداق جنایت جنگی، جنایت علیه بشریت و حتی نسل کشی شناخته شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه قم با تأکید بر ماده ۳ بند D اساسنامه دادگاه ویژه سیرالئون عنوان داشت: در این ماده تصریح دارد بر اینکه ژنوساید به هر شکلی از مصادیق تروریسم است.

فضائلی ادامه داد: وضعیت افغانستان از سال ۱۹۷۸ به این سو مخاصمه مسلحانه شناخته شده است؛ این مخاصمه از اکتبر ۲۰۰۱ تا ۱۹ ژوئن ۲۰۰۲ به صورت بین المللی و علیه طالبان ۱ بود؛ اما از ژوئن سال ۲۰۰۲ به صورت غیربین المللی و با حمله آمریکا به این کشور ادامه پیدا کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه قم، وضعیت افغانستان تاکنون را مخاصمه غیربین المللی برشمرد و خاطرنشان کرد: این امر مورد تصریح صلیب سرخ جهانی و شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفته است.

وی گفت: حمله به غیرنظامیان، مدارس، سربازگیری کودکان زیر ۱۵ سال، حمله به اماکن عبادی، بیمارستان ها و اهداف غیرنظامی از اعمالی است که طالبان متهم به ارتکاب آنها می باشد.

فضائلی گفت: همه اعمال تروریستی که از سوی گروه های درگیر در مخاصمه مسلحانه در افغانستان انجام گرفته است با قطع نظر از تابعیت مرتکبان بر اساس حقوق بین الملل بشردوستانه قابل پیگیری هستند.

دکتر سید حسام الدین لسانی عضو هیأت علمی دانشگاه حضرت معصومه سلام الله علیها از سال ۱۹۴۹ که کنوانسیون های چهارگانه ژنو تصویب می شوند تا دهه ۹۰ میلادی ما شاهد ضمانت اجرایی برای مقابله با نقض حقوق مخاصمات مسلحانه نبوده ایم؛ اما در دهه ۹۰ با تشکیل دادگاه های ویژه یوگسلاوی و رواندا این ضمانت ایجاد می شود و می توان گفت آنچنان به مذاق بشریت خوش آمد که زیرساخت های دیوان کیفری بین المللی در سال ۱۹۹۸ ساخته شد.

وی افزود: جنایت نسل کشی، جنایت علیه صلح، جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت در صلاحیت دیوان کیفری بین المللی قرار داده شده است.

لسانی خاطرنشان کرد: مطابق ماده ۸ اساسنامه دیوان کیفری بین المللی آنچه مربوط به حقوق مخاصمات مسلحانه به طور خاص می شود جنایت جنگی است.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: علی رغم اینکه آمریکا عضو دیوان کیفری بین المللی نیست اما به واسطه حضور اتباع آمریکایی در کشور افغانستان و عضویت این کشور در دیوان می تواند نسبت به جنایات صورت گرفته در خاک افغانستان پیگیری های لازم را اعمال نماید.

لسانی با اشاره به جرایم احتمالی که ممکن است از سوی دیوان کیفری بین المللی مورد تعقیب واقع شوند افزود: موارد عدم تفکیک میان نظامیان و غیرنظامیان، جنایاتی که توسط نیروهای طالبان صورت گرفته و محاکمه نیروهای آمریکایی در افغانستان می تواند مورد پیگرد دیوان قرار گیرند؛ در دو مورد اول هیچ مشکلی برای دیوان وجود ندارد اما در مورد سوم با چالش هایی روبروست.

وی ادامه داد: حتی اگر در پیگرد جنایات نیروهای آمریکایی در افغانستان بتوان قرارداد سوفا را مانع فرض کرد، اما به دلیل اینکه این قرارداد در مورد مصونیت نیروهای نظامی آمریکایی است و بسیاری از جنایات آمریکایی ها در کشور افغانستان توسط نیروهای سازمان سیا انجام گرفته پس دیوان می تواند نیروهای این سازمان را که نظامی محسوب نمی شوند مورد محاکمه قرار دهد.